Chapter 4: सम्मिश्र संख्याएँ और द्विघातीय समीकरण

Math - Hindi • Class 11

Download PDF

Loading PDF...

Chapter Analysis

Intermediate11 pages • Hindi

Quick Summary

इस अध्याय में सम्मिश्र संख्याओं की अवधारणा, उनके गुणधर्म, और द्विघातीय समीकरणों की उपस्थिति पर चर्चा की गई है। सम्मिश्र संख्याएं एक प्रकार की संख्या हैं जिसमें वास्तविक और काल्पनिक संख्या का योग होता है। अध्याय में इनके संचलन, गुणा, भाग, और अन्य संक्रियाओं का विस्तृत वर्णन किया गया है। द्विघातीय समीकरणों के लिए सम्मिश्र संख्याएं आवश्यक हैं जब उनके वास्तविक समूल्य नहीं होते।

Key Topics

  • lfEeJ la[;kvksa dk fl)kar
  • xq.kuiQy ds i)fr
  • dksjsZfcijkfuV
  • dkØesyj vkSj la;qXeh
  • f}?kkrh; lehdj.k
  • lkekUr lfEeJ la[;k
  • 'kwU,jk¡d”k.k dh 'kfDr;sa

Learning Objectives

  • lfEeJ la[;kvksa dk fl)kar le>uk
  • xq.kuiQy vkSj HkkxiQy dk v/;;u djuk
  • dksjsZfcijkfuV dh vfLrRo le>uk
  • ;ksxkRed izksRlkgu izLrqr
  • f}?kkrh; lehdj.kksa dh izpqj mRrh
  • ekgis.k ds iz;ksx tksM+uk

Questions in Chapter

lfEeJ la[;k,¡ vkSj f}?kkrh; lehdj.k vkSj muesa iz;kstu

Answer: ekuk z1 = 2 – i, z2 = –2 + i, feFk&çaifÙk esa gksxk

Page 90

Additional Practice Questions

ekuk z1 = 3 + 2i, z2 = 1 + i, rks z1 + z2 dk vfLrRo Kkr dhft,

easy

Answer: z1 + z2 = (3 + 2i) + (1 + i) = 4 + 3i

3 + 4i dk ekikad dks Kkr dhft,

easy

Answer: |3 + 4i| = √(3² + 4²) = √25 = 5

;fn z = 3 + 4i gS] rks bls la;qXeh izk:i esa O;Dr dhft,

medium

Answer: z = 3 - 4i

;fn 2z1 = 2 – i vkSj 3z2 = –2 + i] rukar esa lfEeJ la[;k,¡ Kkr dhft,

medium

Answer: z1 = (2 - i) / 2, z2 = (-2 + i) / 3

;fn x + iy = 1, rks x dk 'kwU;sÙkj Hkkx Kkr dhft,

easy

Answer: x = 1

5 + 12i dk vf/kdfh vFkZ D;k gksxk

medium

Answer: 5 - 12i

;fn (3 + i)(1 – i) vkSj (3 – i)(1 + i) dk xq.kuiQy dks O;Dr dhft,

hard

Answer: (3 + i)(1 – i) = 3 – i + 3i – i² = 3 + 3i + 1 = 4 + 3i

;fn z1 = 2, z2 = –1 + i3 rks z1z2 dk xq.kuiQy fuEu vk;ke ls

medium

Answer: z1z2 = 2(–1 + i3) = –2 + 6i